233. ВЯРТАННЕ Ў МІХАЛОВА. Лісічонак Тамара

Сегодня: 1, за неделю: 2, всего: 2245

Родилась в городе Жданове (Мариуполь) Донецкой области Украины. Закончила СШ №1 г Лепеля, Витебское техническое училище №16 кулинарии. Работала поваром 5 разряда в Витебском тресте столовых и ресторанов, лакировщицей радиодеталей на Витебском радиозаводе, делопроизводителем вспомогательной школы-интерната города Нижневартовска Тюменской области, завхозом Лепельской санстанции, инженером по кадрам Лепельского комбикормового завода, секретарём-машинисткой Лепельского филиала «Бусел» культурно-концертного центра «Блиц», заместителем генерального директора по хозчасти фонда ТИРА БФ. Занималась в театральной студии. Участвовала в художественной самодеятельности. Училась хореографии. Пишет стихи, сказки, рассказы, сценарии праздников. Исполняет акапельные народные песни, романсы. Живёт в Лепеле.

Калі ехаць з Оршы на цягніку, дык апошні прыпынак перад Лепелем – Лазовікі, а па левы бок ад чыгункі – вёска Лазовікі, і на гэтым жа баку праз які кіламетр ёсць яшчэ адна маленькая вёсачка ў адну вулку – Міхалова. Гэта мая бацькаўшчына.

У даўнія гады там жылі мае бацькі, на адным краю вёскі – татка Гурко Аляксандр Пракопавіч і маці Унуковіч Яніна Сямёнаўна – на іншым краі. Тут яны і пакахалі адзін другога. Гэта была рамантычная гісторыя. Татка хварэў на ногі, і ягоныя бацькі сабралі грошы яму на лекаванне ў Віцебску. А матуля дужа гаравала, што ён яе там забудзе, знойдзе гарадскую каханку. Дык татка тады не паехаў лячыцца, а на тыя грошы справіў гулянку - вяселлейка. Вось такім чынам сталі яны мужам і жонкай.

І нарадзілася ў іх два дзіцяткі: старэйшанькі сынок Валерка і малодшанькая Тамарка – гэта я. Але пабачыла свет я ўжо не ў Міхалове, а аж на беразе Азоўскага мора, у горадзе Жданаве, які пазней пераназвалі Марыупалем. Гэта паехалі мае бацькі шукаць лепшую долю ў чужым краі. Бачна, цяжка было вандраваць з маленькімі дзеткамі, паколькі адвезлі яны нас назад да бабуль у Міхалова.

Нарадзілася я ўлетку ў чэрвені месяцы, а ўжо ўзімку, пад новы год, мы ехалі дахаты. Ці памятае што немаўлятка ў паўгода? А ў мяне засталіся ў памяці такія ўспаміны аб тым (можа і не тады гэта было, а калі пазней): ляжу маленькая ў дзеда Пракопа за пазухай і так мне хораша і цёпла, і пахне кажушком ды махоркай, і я хоць не бачу, але чамусьці ведаю, што намяло снегу дзядулю па калена, і я быццам гойдаюся ў гэтай пухнатай белай коўдры, правальваюся ў сон. А прачынаюся ўжо ад дотыку лагодных бабуліных рук ды няспыннага гоману. Людзей поўная хата. Тут і другая бабуля, і цётачкі з дзядзькамі. І ўсе мяне цалуюць ды песцяць. Вось так пачалося маё міхалоўскае жыццё.

І раслі мы з братам паміж дзвюх малых хацінак, паміж дзвюх бабуль, паміж дабра і любові.

Матуліна маці, баба Проска, жыла адна, бо дзед Сямён не вярнуўся з вайны, дык больш мы знаходзіліся ў яе. І былі тут яшчэ два халастыя дзядзькі ды цётачка Анька. Вось яны мяне і выпеставалі.

А як ужо падрасла, любіла бегаць да дзеда Пракопа. З бабай Марыяй яны жылі болей заможна, бо мужык жа ў хаце. Дый працаваў дзед на чыгунцы, грошы мелі. Бабуля насыпе ў мяшочак цукерак ды пернікаў смачных, іду па вуліцы важна: во, глядзіце, якая я багацейка, ні ў каго такой бабулі няма! І свой першы дарослы падарунак я атрымала ад дзеда Пракопа – наручны гадзіннік. Але гэта ўжо пазней, калі я вучылася ў школе. У першы клас я пайшла ў Заслонава, дзе жыла таткава сястра Люба. А брат чамусьці вучыўся ў Чэрцах.

Так пашыралася геаграфія майго дзяцінства ад Жданава да тутэйшых мясцін. Але ж цэнтрам яе ўсё адно было маё Міхалова. Там я не проста жыла, там я вучылася жыццю. Дзядзькі ды цётачкі ўжо параз’ехаліся, і трэба было дапамагаць бабулі Просцы. Яна ж хоць і жыла адна, без мужыка, ад аднавякоўцаў не адставала, трымала карову, авечак, курэй, гадавала парсючкоў. Цяжка ёй было, але ж два памочнікі ў хаце – не прападзём, бабуля!

Брат з маленства касіў траву, хадзіў за плугам, нарыхтоўваў дровы. Ну, а я – каля хаты. Прачыналіся рана. Бабуля снедаць згатуе, і ўжо брыгадзір Федзька Яршоў грукае ў вакно: Проска, паехалі! А мне – у хаце прыбраць, посуд памыць, ляху прапалоць, ахрап’я назбіраць, карову на абед загнаць, у хованкі пагуляць, суніц салодкіх наесціся, у Зорніцу на рэчку збегаць – во працы…

І так цэлы летні дзень. А вечарам - да бабулі пад бачок. Яна абдыме, пацалуе: унучачка, ты мая памочніца. Пагладзіць пяшчотна па галаве – і гэта шчасце, і пяе твая маленькая душа, і шчыміць сэрца, і хочацца ці то плакаць, ці то смяяцца. Але зморыць цябе блакітны сон, і ты плывеш у марыве над родным Міхаловам і не можаш прачнуцца.

Але прагрукоча начны цягнік, гудне: я еду! І знікае сон, і бягу я да акенца, а цягнік мільгане і - міма, міма… І ўжо ўстае бабуля, ідзе ў хлеў даіць рагулю і цэдзіць бялюткае малако скрозь бялюткую тканіну, і шчодра налівае ў кубак: пі, унучачка, будзеш здаровая ды прыгожая. І гэтыя мае малочныя рэкі ды сунічныя берагі назаўсёды засталіся ў маім сэрцы.

Гэта быў першы этап майго жыцця. А потым бацькі пераехалі на Данбас, працавалі ў шахце, далей забралі нас, і да чацвёртага класа жылі мы ў пасёлку Дар’еўка Луганскай вобласці. Там мне запомніўся вялікі вішнёвы сад, а вішань аж чорна, і мы збіралі іх у вядро, яшчэ ў адно, і яшчэ… А тады вылузваем костачкі, і надыходзіць вішнёвы рай: вішнёвы кампот, вішнёвае варэнне, варэнікі з вішнямі. А татка ў вялікія бутлі злівае вішнёвы сок – гэта будзе вішнёвае віно.

А якія там былі кавуны! Вялікія, хрумсткія, халодныя ды салодкія. А абрыкосы - прама па вуліцы, пры пасадках. А зараснікі акацыі духмянай і ставок, у якім мы купаліся спякотным летам. А памідораў цэлыя палі, больш нідзе я не ела такіх памідораў. А можа гэта было ўжо не там, бо бацькі мае яшчэ пераязджалі на Кубань, і ў маёй дзіцячай галаве пераблыталіся смакі і пахі?

Добра там было і заможна, але ў 1964 годзе вырашаюць бацькі ехаць у родныя мясціны. І вось ізноў чыгунка, цягнік: “ту-ту”, апошні супынак Лазовікі. Але, не, пакаштаваўшы гарадскога жыцця, яны ўжо не хочуць жыць у вёсцы і асталёўваюцца ў Лепелі, будуюць сваю хату на так званым Пасёлку, непадалёк ад чыгункі.

І зноў будзіць мяне ўначы гудок цягніка, і грукае па рэйках: “міма, міма”, кліча ў далёкія краі. А мне ў далёкія не трэба, мне б даехаць толькі да Лазовікаў, а адтуль па знаёмай сцяжынцы бягом, бягом да Міхалова, да лагодных рук бабулі – а іх жа ў мяне там дзве ды дзед Пракоп, ды ўся радня, і ўсе мяне любяць, і ўсіх люблю я.

Усе канікулы - і зімовыя, і летнія – толькі туды, у родны куточак. І ўсё, як раней у малым дзяцінстве, але крыху інакш, бо падрасла я, падраслі і мае справы. Ужо хаджу з бабуляй на калгаснае поле церабіць лён, а ён даўжэзны, шаўкавісты, шапоча на вятрыску, бярэш яго ў далоні і лёгенька (як вучыла бабуля) цягнеш, і ён паддаецца, а ты радуешся: во якая памочніца, працадзень зарабіла бабе Просцы.

А ўвечары – танцы ў Валодзькі Азаронка, прама на двары, але ж ты яшчэ малая для іх, глядзіш скрозь плот, як скачуць старэйшыя, і гойдаецца твая душа, і агортвае цябе музыка, і, заплюшчыўшы вочы, ты лунаеш у небе нібы птушка. А як заканчваюцца скокі, бяжыш дадому, хапаеш сшытак і пішаш, пішаш, пішаш…

А раніцой чытаеш бабулі з братам, а яны лагодна смяюцца: паэтка ты наша. І весела табе, і прыемна, і ты скачаш па хаце лёгка ды спрытна, і так хораша вам утрох, і заспявае бабуля песню, а браток падхопіць, і ты ўжо віхурай закруцілася ў невядомым танцы, і кружыцца з табой маленькая хатка і сонейка, і палі, і лугі, і кружыцца ўвесь свет, і кружыцца твая галава…

Паспявалі, патанчылі і зноў за справу, у кожнага – свая.

Хутка 1 верасня, нам у школу, а бабулі заставацца. Развітваемся з ёй, заходзім да дзеда Пракопа з бабай Марыяй. Дзед запрашае на воз і вязе нас да цягніка, пасадзіць, клункі ўнясе, памахае рукой: да хуткай сустрэчы!

Не бядуй, дзядуля, Лепель жа недалёка, праз тыдзень зноў убачымся.

Заканчваецца смятанка, ды малачко, ды тваражок. Дык не бяда! Усё ёсць у нашым Міхалове. Едзьце, дзеткі: і дае матуля грошы на квіткі ў цягнік. Ідзём на вакзал, а там - марожанае халодненькае ды сітро салодкае, і так нам іх хочацца… А, было, не было! Пешшу дойдзем.

І па шпалах уперад, уперад… Марожанае з’елі, сітро выпілі, во ўжо і Казарма – гэта Жарсцвянікі, а потым пераезд – гэта Бораўна, да Міхалова рукой падаць. Звярнулі са шпалаў на сцежку, на мяккую траву. Сандалі з ног, босымі, хутчэй, хутчэй. А вунь грыбок мільгануў сярод кустоў, а вунь другі - у руку іх бабулі на булён. І скрозь жытняе поле дамоў, дамоў, пад родныя дахі, да роднага парога, да роднай бярозкі, да студні са сцюдзёнай вадой…

Малая деревня, родина моя!

По тебе, родная, так скучаю я.

Детство золотое убежало вдаль,

Будоражит сердце горькая печаль.

Маленький домишко, на окне герань,

Хорошо проснуться в розовую рань –

Солнышко играет в небе голубом,

На столе горлачик с белым молоком.

Выйду на крылечко, захолонит дух,

Защемит сердечко от красы вокруг.

Воздух тих, прозрачен, майский жук гудит,

И роса слезою на цветах блестит.