10. Светлы шлях. ПА ЛЕПЕЛЬШЧЫНЕ «ДОРУ» ВАЗІЛІ? Шуневіч Анатоль

Звесткі аб аўтары глядзець тут.

Працяг. Пачатак глядзець тут, папярэднюю частку тут.

 Дзесьці ў сярэдзіне ліпеня 1941 году, пад вечар, з боку Казліхі, былога хутару Міколы Казлоўскага, марудна рухалася дзіўная кавалькада. Наперадзе сунуўся трактар на гусенічным ходзе, выпускаючы з рухавіка чорныя клубы дыму. Да яго была прычэпленая доўгая платформа. На ёй ляжала штосьці захінутае брызентам. З абодвух бакоў прычэпу тупалі коні-цяжкавозы, можа, па паўтары тоны вагой, дапамагаючы “Чугрэю” цягнуць прычэп. За счэпкай рухаліся чатыры вялікія грузавікі, захінутыя брызентам. У адным сядзелі жаўнеры.

 Каля крайняй хаты, дзе жылі Лук’яновічы, калона спынілася, і з апошняга грузавіка, нібы мурашы з мурашніка, палезлі вайскоўцы. На супрацьлеглым баку Бярэзінскага канала стаяла наша хата, і з дамбы ўсё было добра бачна. Дзед Юзік налічыў каля 30 чалавек у вайсковай форме са зброяй і пяцёх – у чорным спецадзенні. І тут жа зазначыў, што гэта ахова і змена спецыялістаў.

 Бачачы, што прышэльцы не выказваюць агрэсіі, да стаянкі тэхнікі пачалі збірацца жыхары бліжэйшых хат і, вядома, падлеткі ды дзеці. Пайшоў да стаянкі і дзед Юзік. Там ён хутка знайшоў суразмоўцу ў чорным, які крыху ведаў польскую мову. Да іх размовы далучыўся і нямецкі афіцэр. Ён загадаў спецыялісту агледзець мацаванне грузу на прычэпе. Больш ля калоны вайскоўцаў не было – разбегліся па сваіх справах. Адны лавілі курэй, іншыя цягнулі падсвінка з хлява Кашурыхі і авечку з двара Лісаветы. Некалькі немцаў, распрануўшыся дагала, купаліся на вадапоі, дзе быў пакаты спуск з абодвух дамбаў. Калі адчынялі шлюзы з усходу, дык там можна было пераехаць канаву на падводзе, а ўвогуле тым месцам паілі жывёлу, паласкалі бялізну, плытагоны скочвалі бярвёны і вязалі глення (плыты).

 Жэньчына бабуля абуралася, называла немцаў бессаромнымі, бо не саромеюцца ні дзяцей, ні жанчын. Таму баба заперла Жэньку і яе старэйшую сястру Феню ў хаце. Але дзяўчынкі ўмудрыліся праз вокны падглядаць за голымі мужыкамі.

 Між тым нязваныя госці на дамбе расклалі вогнішча і гатавалі сабе вячэру. Спецыяліст штосьці сказаў афіцэру, і той махнуў рукой. Падклікаўшы на дапамогу падлеткаў Петрака Лук’яновіча і сына дзеда Юзіка – Фрэдзю, спец паказаў, як адшпільваць брызент. Кожны абрэзак брызенту меў даўжыню каля трох метраў, і калі агалілі адзін бок грузу, хлопцы ўбачылі металёвы цыліндр агульнай даўжынёй каля 20 метраў. Дасужы Пятрок абхапіў цыліндр рукамі, але рук хапіла толькі крыху болей, як на палову круглай жалязякі. Дзед Юзік адразу зразумеў, што за груз знаходзіцца на прычэпе, і спытаў спеца, куды вязуць вялізную гармату. Той пачаў ганьбіць мясцовыя дарогі, бо ім трэба да 1 верасня быць пад Масквой і зруйнаваць Маскву з зямлёй разам з гняздом бальшавікоў. Аднак з такой хуткасцю не дабяруцца і да зімы. Толькі Пунтасаў мост над ракой Прадушніцай забраў у іх двое сутак - у некалькі пластоў бярвёны сцялілі над тванным рэчышчам.

 А колькі яшчэ наперадзе такіх балот!

 За размовай спец скончыў агляд мацавання ствала гарматы і пашкадаваў, што ім не дазволілі рухацца па добрых дарогах, каб не перашкаджаць вайсковым злучэнням, якія рухаюцца на фронт.

 Дзед Юзік, як бы між іншым, зазначыў, што гэтакі абоз далей Лепеля не зойдзе, бо масты ўсе драўляныя і не вытрымаюць такога цяжару, а на далейшым шляху такіх рэчак і балот сотні. І сапраўды, абоз дайшоў толькі да Стай. Амаль тыдзень немцы аглядалі пераправы. Нарэшце атрымалі загад звярнуць на стратэгічны бальшак Мінск – Віцебск.

 Далейшы шлях абозу з гарматай невядомы.

 Дэмабілізаваныя пасля перамогі франтавікі-валавагорцы, пачуўшы расповед аднавяскоўцаў пра вялізную гармату, якую з вялікімі цяжкасцямі немцы прывезлі ў Валову Гару, зазначылі, што гэта, несумненна, была самая вялікая ў свеце гармата “Дора”, з якой абстрэльвалі Севастопаль і Варшаву. 

 Інфармацыя з “Вікіпедыі”. «Дора» — уникальное сверхтяжёлое железнодорожное артиллерийское орудие германской армии. Разработано фирмой «Крупп» (Германия) в конце 1930-х годов. Предназначалось для разрушения укреплений линии Мажино и фортификаций на границе Германии и Бельгии. Орудие было применено при штурме Севастополя в 1942 году.

2020

(Працяг глядзець тут.)