695. КРЭСЛА НАПАЛЕОНА, КРЫЖЫ З КАМЛЫГ ДЫЙ ВЕЛЕЎШЧЫНСКАЯ ПАЭМА Ў КАМЕНІ. Тухта Валер

Звесткі аб аўтары глядзець тут.

(Працяг. Пачатак глядзець тут).

 Сярод гістарычных помнікаў, якіх багата ў наваколлях вёскі Велеўшчыны, можна вылучыць цікавы камень, які мае назву “Крэсла Напалеона”.

  Памяць тутэйшых жыхароў  данесла да нас звесткі аб тым, што менавіта на гэтым камяні адпачываў сам Напалеон – французскі імператар, які ў 1812 годзе прыйшоў з вайной на нашыя землі.

 За некалькі сотняў метраў ад гэтага месца размешчаны курганны могільнік, які налічвае два дзясяткі насыпаў. У народзе іх называюць французскімі магіламі і зноў жа звязваюць з падзеямі двухсотгадовай даўніны. На думку лепельскага краязнаўцы Міколы Гарбачова непадалёк мог праходзіць шлях напалеонаўскай  арміі, якая адступала ў лістападзе 1812 году. Ён выказвае меркаванне, што напалеонаўскі “залаты абоз” прыхаваны недзе ў навакольных мясцінах. Такі варыянт развіцця драматычных падзеяў вайны 1812 году мае пад сабой пэўнае гістарычнае абгрунтаванне як і іншыя дзясяткі версій таго, куды магло знікнуць “золата Напалеона”.

Што тычыцца курганоў, то ў іх спачываюць не французскія салдаты, а нашыя з вамі далёкія прашчуры. Аб тым сведчаць знаходкі археолагаў у адным з насыпаў.

 Калісьці існаваў звычай над нябожчыкам насыпаць курган. З прыходам і замацаваннем хрысціянства ён саступіў месца новай пахавальнай традыцыі.

 Апошні ледавік засеяў наваколлі вёскі шматлікімі камянямі. За мінулыя тысячагоддзі іх не стала меней. Некалькі стагоддзяў таму назад тутэйшыя людзі пачалі выкарыстоўваць камень не толькі як будаўнічы матэрыял. З камлыг узяліся вырабляць надмагільныя пліты для нябожчыкаў, высякаючы на іх крыжыкі ці нейкія надпісы.  Выраблялі і каменныя крыжы. Нямала іх ёсць на старых вясковых могілках. Адзін, вялікі, з адбітым верхам і перакрыжжам, ляжаў на ўскрайку лесу. Старажылы сведчаць, што калісьці нейкі мужык хацеў знайсці ў ім золата, таму і пашкодзіў. У 2012 годзе лепельскія краязнаўцы паднялі і паставілі крыж так, як ён стаяў некалькі стагоддзяў назад.

 Вось што гаворыцца пра гэты крыж яшчэ ў адным паданні:

 - Тры мужыкі падымалі камень, мабыць, хацелі знайсці пад крыжам золата, - распавядаў велеўшчынец Віктар Валер’евіч Пшонка 1972 года нараджэння. - І ўсе адразу атрымалі разрыў сэрца. Было гэта пасля рэвалюцыі. Мне пра тое расказваў бацька, калі я вучыўся ў школе. Паказваў гэты камень і казаў, каб я не лез да яго.

 На могілках мелася капліца. Пра яе распавядала велеўшчынка Ганна Кірылаўна Клундук 1933 года нараджэння:

 - Раней на могільніку была каплічка. Як хатка. На канцы стаяла. Там і абразы. Яна яшчэ да вайны была. Тады забурылася. Была яшчэ  з вайны. Тады ўжо згніла, раз’ехалася.

 Гадоў сорак таму назад мясцовыя юнакі вырашылі ўвасобіць сваю фантазію прызнання ў каханні да дзяўчыны пры дапамозе каменя. Узброіўшыся патрэбным інструментам, некалькі дзён хлопцы шчыравалі над камлыгай.   У рэшце рэшт той, дзеля якой так стараліся, і, вядома ж, на суд цікаўных вяскоўцаў хлопцы паказалі свой шэдэўр. На выпуклай паверхні каменя адлюстраваны ўзыход сонца, пад ім пазначана імя “Таня”, і, хай  не зусім удала, высечана  выява ў профіль дзяўчыны.

 “Танін камень” і цяпер ляжыць на ўскрайку вёскі ўзбоч палявой дарогі, сустракаючы ягаднікаў, што праходзяць паўз яго, кіруючыся ў бліжэйшую балацявіну па чарніцы.

2019.

(Заканчэнне глядзець тут).