Сведения об авторе смотреть здесь.
Недавно, проезжая по деревне Горгала Ленинградской области (неплохое название русской деревни: наверное, виноваты вепсы, чухонцы, или карелы), меня поразила картина: по обочине лошадь тащит сани, в них восседают дед с бабушкой, и баба колотит деда по спине и при этом что-то выговаривает. У меня это вызвало только умиление, и сам собой вспомнился рассказ мамы.
...1941 год, начало июля. Лепельская деревня Гадивля ещё не оккупирована, но обстановка "висит" над весью угнетающая. Откуда-то издалека, где-то из-под Адамовки или Краснолук, доносятся взрывы.
По Борисовскаму тракту, по-гадивлянски "бальшаку", постоянно идут отступающие военные, некоторые раненные, но большинство здоровые. И постоянно тянутся телеги с беженцами. В настоящее время это звучало бы так: "В д. Гадивля на примыкании дороги из Рудни к Борисовскому тракту наблюдается небольшая пробка".
Мама, Ольга Ильинична Шушкевич, вспоминала как баба Ганна (наша бабушка Анна Васильевна Прусская) каждый день "пилила" деда Ильлюка (понятно, наш дедушка Илья Захарович Прусский):
- Глядзі, усе людзі уцякаюць ат нямецкай навалы, а ты сіднем сядзіш, нічога не робіш. У цябе ж сыны і тыя ўжо ў лес жыць перабраліся. Хто цябе пашкадуе? Хоць дачок Вольку з Нінкай ратаваць будем.
Дед все отнекивался, говорил:
- Ганна, разумееш – гэта дарэмна? Нікуды не схаваешся ад нямецкай машыны. Я немцаў ведаю і добра памятаю.
Наш дед воевал в Первую мировую войну, прошел её от начала до конца. Надышался отравляющих газов, используемых немцами в той бойне, и потом всю жизнь мучился с больными легкими. К началу Второй мировой войны имел инвалидность, потому не был призван на фронт.
Баба Ганна не унималась, даже говорила дочкам:
- Плачце, дзеўкі, можа, хоць тады нас стары арак пашкадуе.
Наконец дед не выдержал напора бабы Ганны и лишь бросил ей в ответ:
- Глядзі толькі, каб потым не шкадавала.
И стал основательно собираться. Заколол кабанчика. С собой взяли только то, что можно быстро съесть: июнь, жара, однако. Остальное мясо засолил в деревянных бочонках и закопал на огороде. Что делали с курами - не помню, рассказывала ли мама.
Из вещей погрузили на телегу самое ценное и необходимое. Привязали к задней части повозки корову Зорьку и двинулись в непонятный, не имеющий конечной точки путь.
Двигались медленно из-за коровы, да и баба Ганна все понукала деда:
- Не гані, Зорка стоміцца, малако знікне. Я тады табе мазгі выем.
Дед только отшучивался:
- Там ужо есці нечага: ты даўно з´ела ўсё, што можна было з´есці.
После 20 километров пути на первую ночёвку остановились в Лепеле у каких-то родственников. В разговоре они поддерживали позицию деда. Говорили:
- Дарэмна ўсё гэта – ад вайны не ўцячэш.
Баба Ганна была непреклонна:
- Хоць куды, толькі далей адсюль, ад вайны.
За последующие четыре дня добрались только за городской посёлок Ушачи. Я всё удивлялся:
- Как вас пускали ночевать люди, ведь вся дорога запружена такими же, как вы, беженцами?
Мама отвечала:
- Спыняліся ў далёкай радні, знаёмых, знаёмых радні.
Один день потеряли из-за встречи деда с другом-однополчанином, таким же ветераном Первой мировой войны. Всю ночь вспоминали свои военные приключения, и утром дед не смог отправится в путь по состоянию здоровья или души.
Война догнала их за Ушачами в районе нынешнего мемориала "Прорыв". Дорога была забита телегами. Двигались медленно. Причин тому было много: то у кого-то колесо отвалилось, то лошадь или корова ногу подвернула, мало ли что. И вдруг услышали гул. Сначала не поняли, но потом увидели самолёты. Летели стаей как птицы. Даже небо потемнело. Поднялась паника, люди испугались. Рядом был сосновый бор. Народ, ломая телеги, роняя скарб, ринулся спасаться в лес. Дед Ильлюк повернул свою лошадь в противоположную сторону - в болотистые кусты лозы. Конечно, за дедом никто не поехал, и баба Ганна колотила деда по спине (что мне в ленинградской деревне Горгала и напомнило сей рассказ мамы) и причитала:
- Куды цябе панесла? Каб цябе арак паеў! Глядзі, куды людзі едуць ратавацца – дзе шаты высокія ды густыя. А ты адзін, бы той дурань, у лазу палез.
Дед только цыкнул на бабу:
- Маўчы, дурніца!
Налетели самолёты и минут тридцать бомбили сосновый бор. Всё заходили и заходили на очередной сброс бомб. А в кусты, где была телега Прусских, не упало ни одной бомбы, даже осколка не долетело.
Когда улетели самолёты, и из леса стали выходить, выезжать уцелевшие после бомбежки люди и повозки, в лесу осталось лежать процентов 70 погибшими. Баба Ганна запричитала:
- Ільлючок, любы, я ж табе ножкі цалавать буду! Ты ж нас выратаваў.
Дед только ответил:
- Сказаў бы, што ты цалавать будзешь, ды пры дзеўках нельга. Усё! Досыць, баба, едзем дахаты!
Баба Ганна только вздохнула:
- Як скажаш, Ільлючок.
Домой возвращались ночами. На постой останавливались только днём, чтобы не встретить на дороге немцев. В Лепель к родственникам баба Ганна категорически отказалась заезжать, чтобы не слышать режущий сердце укор типа: «Мы ж казалі - не трэба нікуды ехаць». Ещё баба Ганна ворчала:
- Як там наш парсючок? Злыя людзі, мабыць, выкапалі нашыя бочачки.
Когда приехали домой, закопанный кабанчик был на месте, и хата цела. Баба Ганна с месяц была шёлковой. Дед смеялся:
- Толькі дзеля гэтага трэба было з´ездзіць ва Ўшачы.
Потом пришли немцы, заняли нашу хату под постой солдат, а деда с бабой и маму с тётей Ниной переселили в баню.
Но это уже совсем другая история.
2022
НРАВИТСЯ 12 |
СУПЕР 3 |
ХА-ХА |
УХ ТЫ! |
СОЧУВСТВУЮ |
Лучший комментарий
Виктор Назаров, іншыя мальцы, не думайце, што кніжку выдаць проста. Я ўжо выдаў адну яшчэ тады, як дазвалялася выдаваць без пераследу тыражом 999 паасобнікаў. Вось яна:
Дык я за выданне ні капейкі не заплаціў: нейкая Моніка Банькоўскі-Цюдінг са Швайцарыі расшчодрылася. І каб прадаць тысячу кніжак на той час начальнік падатковай інспекцыі Яско (вялікі дзякуй яму) адкрыў мне зялёную вуліцу і аддаў загад сваім інспектарам не чапаць мяне. Нават пры такіх супер паслабленнях я некалькі месяцаў рэалізоўваў кніжку праз магазін "Кнігі", саюздрук, пошту. Разышлася. Сабраўшы грошы адусюль, спытаў выдаўцоў, як перадаць неабходную суму швайцарцы Моніцы. Адказалі: ніяк! Можна аддаць тыя грошы ў касцёл. Аддаў іх ксяндзу. Той мяне падзякаваў. Сумленна сплаціў падатак ад даходу. У выніку мне засталося прыкладна столькі, колькі каштавала скрынка гарэлкі. А цяперашнія лепельскія пісьменнікі Гарбачовы, Тухта выдаюць кніжкі згодна з існуючымі нормамі - да 299 паасобнікаў, і ніякай шчодрай Монікі не маюць, а за свой кошт. З таго нават капейкі не маюць даходу ад рэалізацыі. Робяць гэта выключна дзеля славы. Дык ці патрэбен казе такі баян? Блукачу - не. Яго і так у блозе-сайце чытаюць тысячы чытачоў, якіх не бачаць рэальныя кніжкі. Так што не чакайце кніжак ад Блукача ці яго аўтараў, бо іх выданне - справа тысячу разоў няўдзячная і непатрэбная. Так, той самы сучасны лепельскі пісьменнік скажа: затое некалькі кніжак у бібліятэцы будуць жыць вечна, а Блукачоў блог дзяржаўны лад раз - і ў адзін момант знішчыў. Але ж зацікаўлены аматар адмін аднавіў з новай падачы. Абы не было палітыкі! А Блукач і не лезе ў яе. Яго канёк - прырода, гісторыя і тулянні па белым свеце. Во колькі лапшы вам навешаў на вушы. Але яна - 100-працэнтова праўдзівая і рэальная.
Даўно вядома народная мудрасць: "Уважліва слухай, што кажа жанчына, але рабі ўсё наадварот".
молодец,спасибо наш шолохов.надо все таки издать твои мемуары.может через краудфандинг,да и не так уж это дорого ,думаю -сколько -прикидывал,узнавал?
Только мне показалось, что странно "эвакуировались"? Из Ушач логично б ехать на Полоцк, а Плино-Паперино - это север/северо-запад
Dzato_ichi, эту семейную историю мама рассказывала без географических уточнений.
Виктор Назаров, іншыя мальцы, не думайце, што кніжку выдаць проста. Я ўжо выдаў адну яшчэ тады, як дазвалялася выдаваць без пераследу тыражом 999 паасобнікаў. Вось яна:
Дык я за выданне ні капейкі не заплаціў: нейкая Моніка Банькоўскі-Цюдінг са Швайцарыі расшчодрылася. І каб прадаць тысячу кніжак на той час начальнік падатковай інспекцыі Яско (вялікі дзякуй яму) адкрыў мне зялёную вуліцу і аддаў загад сваім інспектарам не чапаць мяне. Нават пры такіх супер паслабленнях я некалькі месяцаў рэалізоўваў кніжку праз магазін "Кнігі", саюздрук, пошту. Разышлася. Сабраўшы грошы адусюль, спытаў выдаўцоў, як перадаць неабходную суму швайцарцы Моніцы. Адказалі: ніяк! Можна аддаць тыя грошы ў касцёл. Аддаў іх ксяндзу. Той мяне падзякаваў. Сумленна сплаціў падатак ад даходу. У выніку мне засталося прыкладна столькі, колькі каштавала скрынка гарэлкі. А цяперашнія лепельскія пісьменнікі Гарбачовы, Тухта выдаюць кніжкі згодна з існуючымі нормамі - да 299 паасобнікаў, і ніякай шчодрай Монікі не маюць, а за свой кошт. З таго нават капейкі не маюць даходу ад рэалізацыі. Робяць гэта выключна дзеля славы. Дык ці патрэбен казе такі баян? Блукачу - не. Яго і так у блозе-сайце чытаюць тысячы чытачоў, якіх не бачаць рэальныя кніжкі. Так што не чакайце кніжак ад Блукача ці яго аўтараў, бо іх выданне - справа тысячу разоў няўдзячная і непатрэбная. Так, той самы сучасны лепельскі пісьменнік скажа: затое некалькі кніжак у бібліятэцы будуць жыць вечна, а Блукачоў блог дзяржаўны лад раз - і ў адзін момант знішчыў. Але ж зацікаўлены аматар адмін аднавіў з новай падачы. Абы не было палітыкі! А Блукач і не лезе ў яе. Яго канёк - прырода, гісторыя і тулянні па белым свеце. Во колькі лапшы вам навешаў на вушы. Але яна - 100-працэнтова праўдзівая і рэальная.
Ад Вазара з Юрмалы:
затое некалькі кніжак у бібліятэцы будуць жыць вечна, а Блукачоў блог дзяржаўны лад раз - і ў адзін момант знішчыў. -книжка -это книжка
Виктор Назаров, Блукачова кніжка "Падарожжа вакол Лепельскага возера" доўгія гады ў раённай бібліятэцы стаяла на спецыяльным стэлажы разам з іншымі шэдэўрамі лепельцаў. З цягам часу яе ўсё больш і больш халтамілі, затыкаючы надалей ад вачэй. У рэшце рэшт яе запхнулі так, што днём з агнём не адшукае зацікаўлены чытач. Ты вось пра блукачоўскую кніжку прачытаў, а можаш і ўвесь яе змест прачытаць, схадзіўшы ў бібліятэку. Але ты не пойдзеш. А вось здорава абноўлены яе варыянт зможаш пачытаць, разгарнуўшы пост "Озеро Лепельское - взгляд с берега", ды што разгарнуўшы сам пост, калі дастаткова пошукавы запыт з гэтых слоў набраць у вялікі інтэрнэт. Мая праца будзе навідавоку. Той, хто першы зробіць гэта, стане 10253-м чытачом майго твору. Ці набрала хоць адна бібліятэчная кніжка гэтулькі прыхільнікаў.
А што дзяржаўны лад адным націскам на мышку нядаўна знішчыў усе Блукачовы напрацоўкі практычна за ўсё жыццё, дык раней і кніжкі палілі. Ад такого ніхто не застрахаваны.
Але дзякуй добраму чалавеку, які аднавіў мае напрацоўкі ў інэце, якія служаць разумным чытачам энцыклапедычным даведнікам Лепельскага краю".Ваш дурны Блукач ВАЛАЦУЖНЫ.
Блукач ВАЛАЦУЖНЫ,
Похоже на то, что первоначальным направлением эвакуации был Полоцк – ближайший ж/д узел. Потом по каким-то причинам (заградотряды, парашютные десанты, диверсии на мостах в Менице, Вороничах, на Двине и т.д.) из Ушач повернули в сторону ж/д станции Зябки.
Dzato_ichi, если внимательно читать , выше есть предложение со слов мамы: двинулись в неизвестный, не имеющий конечной точки путь.
Блукач ВАЛАЦУЖНЫ,
Виктор Назаров, крутая кампазіцыя!
Терентий, интересная история .... если есть продолжение под названием "Но эта другая история" - расскажи ?