Блог Валадара Шушкевiча. Cтраница 98

Вандроўныя нататкі старога валацугі

Калі ад Лепеля ад’ехацца на пяць кіламетраў у бок Мінска, злева позірку паўстане комплекс прыдарожнага сэрвісу Юрыя Мацешы. Гэта ведаюць усе. Аднак не ўсе, асабліва моладзь, не ведаюць, што на тым месцы калісьці існавала гарадская звалка. І яшчэ меней людзей ведае, што насупраць прыдарожнага сэрвісу знаходзіцца захаванне лепельскіх яўрэяў, якія не паспелі ці не пажадалі пакінуць родны кут і ўцячы далей ад фронту.

Месца расстрэлу гітлераўцы выбралі цудоўнае -- абапал баравой верацяі сцеляцца адносна сухія балоты. Грыбоў там да гэтага часу процьма. У нізінах шмат чарніц.

Нябожчыца з Верабак Вера Азаронак узгадвала, як стала сведкам расстрэлу чарговай групы людзей. Выпусцілі верабчанаў з лепельскай турмы за некалькі дзён да прыходу савецкіх войскаў. Пехатой дабіраліся да Верабак Барысаўскім бальшаком. Перад Чарнаруччам пачулі стрэлы. Да іх было з паўкіламетра. Падпаўзлі, каб пацікавіцца, што адбываецца. Убачылі шэраг схуднелых людзей перад ямай. Варожыя салдаты ў іх стрэлілі з аўтаматаў. Небаракі пападалі ў магілу. На іх месца павялі наступную партыю. Верабчане з-за страху вярнуліся на Барысаўскі бальшак.[...]

Вандроўныя нататкі старога валацугі

Часта даводзілася чуць, як безвынікова шукалі камень-следавік, арыентуючыся на ўказальнік на дарожным знаку, пастаўленым збоку Аршанкі насупраць вёскі Залессе. Справа ў тым, што першапачаткова дарожны знак “Славутасць” стаяў за паваротам на Следавік. Таму шукальнікі траплялі не на той лапік поля. Сёлета знак перанеслі на патрэбнае месца. Камень з адбіткамі чалавечай нагі і слядоў хатняй жывёлы трэба шукаць наступным чынам.

Перад адгалінаваннем ад Аршанкі дарог на асфальтавы завод і вёску Залессе стаіць дарожны знак “Славутасць” з надпісам “Камень-следавік”.

Насупраць адгалінавання, за прыдарожнымі дзвюмя соснамі, ёсць правы з’езд на вузкае поле.[...]

Вандроўныя нататкі старога валацугі

Галоўнай ідэяй вясновага цыклу народных святаў была ідэя адраджэння і аднаўлення прыроды. Вясной пачынаюцца самыя адказныя сялянскія работы: ворыва, сяўба, выган жывёлы ў поле. Абуджэнне прыроды пасля працяглай зімовай спячкі патрабавала аднаўлення чалавека. Ён імкнуўся ачысціць сваю душу, падрыхтаваць арганізм да пераходу на новую ежу, а таму ў гэты дзень наядаўся ўдосталь.

На Лепельшчыне “Гуканне вясны” стала традыцыяй. Сёлета мясцовыя краязнаўцы, турысты, чальцы Народнага фальклорнага клуба “Кругаверць” месцам урачыстага знішчэння зімы і закліку вясны вярнуць прыроду да жыцця выбралі гарадскі востраў, дзе Эса злучаецца з Лепельскім возерам.

Гары-гары, зіма-ненавісніца!

[...]

Вымушаныя нататкі старога валацугі

Гэты тэкст у рэдакцыю “Лепельскага краю” прынёс ураджэнец Верабак, а цяпер лепяльчанін Коля Тухта. Аднак з ідэалагічных меркаванняў публікацыя да друку не дапушчана. Прычына ў тым, што апісаная таямнічая тройца чырвонаармейцаў, якая чыніла расстрэлы мясцовых партызанаў, была аператыўнай групай “Дружная” капітана дзяржбяспекі Д. Фралова, закінутай у тыл для ліквідацыі камбрыга Камінскага – камандзіра Рускай вызваленчай народнай арміі. З 12 кастрычніка 1943 года фралоўцы асталяваліся ў лагеры партызанскай брыгады імя Сталіна.

Прыхаваная праўда аб вайне

Мой бацька Сцяпан Тухта з Верабак быў разведчыкам у партызанскай брыгадзе імя Сталіна, якая знаходзілася ў вёсцы Вокана. Ад яго я даведаўся аб невядомым пахаванні часін вайны на верабскай аселіцы. Пераказваю тую гісторыю.

Аднойчы стомленая група партызанаў-падрыўнікоў вярталася з дыверсіі на чыгуначным пераездзе на дарозе Сянно – Бурбін. Стомленыя маршам дыверсанты спыніліся ў Верабках, каб у цемры не блукаць па непраходнай багне Бярэшчанскай поймы. Занялі дзве хаты. Ляглі на падлозе. Але не паспелі звесці вочы, як пачулі звонку жаночы голас:

-- Сыночкі вы нашы! Нарэшце мы вас дачакаліся.[...]

Вандроўныя нататкі старога валацугі

Ехалі транзітам скрозь вёску Залессе матырынскае. Ля адной хаты міжволі спыніліся – настолькі прыцягнула ўвагу арыгінальнае аздабленне двара. Уваходная брама, пальмы, клумбы, гараж, прыбіральня зроблены з пластыкавых бутэлек. Дэкаратыўныя малыя архітэктурныя формы выдатна дапаўняюць крушні ля іх. Быццам у рай трапілі.

-- Гэта ж трэба было столькі піва напіць!

-- Не столькі бутэлек выпіта, колькі муж Аляксандр назбіраў ля дарог, на пустках, звалках, у лесе, -- кажа гаспадыня Людміла Шумель. – Як убачыць, так і валачэ дахаты. Прымяненне ўтылю самі вынаходзім. Вынік перад вамі. Часу на тое хапае – ваенныя пенсіянеры мы. У Новалукомлі кватэру маем. Аднак па выхадзе на пенсію не сталі шукаць працу, а вядзём гаспадарку на мужавай радзіме.

Любяць людзі прыгожае. І навакольнаму асяроддзю карысць – смецце прыбіраюць.

[...]

Вандроўныя нататкі старога валацугі

Сфатаграфаваны не вясновы гай, які яшчэ не паспеў апрануцца ў лістоту, а наганяючы журбу засохлы гушчар, лісце ў якім ніколі не з’явіцца, а дрэвы гэтыя – засохлыя ствалы былых алешын, бяроз і асін. З цягам часу камлі перагніюць, і яны ўпадуць у новаўтворанае балота. Віноўнікі гэтага прыроднага разбурэння – бабры. Перагарадзілі яны плацінай рэчку-ручай, што бяжыць з-пад вёскі Доўгае паўз вёску Косцінка ў возера Заружань. Утварылася вадасховішча, якое больш нагадвае запоўненае вадой балота. Карэнішчы дрэў затопленага гаю ад празмернага пераўвільгатнення, быццам тыя пакаёвыя кветкі, згнілі, а ствалы засохлі.

Побач са знішчаным гаем знаходзіцца невялікая выспа. Раней яе сядлаў чысты асінавы гай, які часта любілі засяляць чырвонагаловыя падасінавікі. Цяпер з выспы тырчаць толькі вострыя пні. Асіны спілавалі зубатыя звяры і сцягнулі на плаціну. А тыя, што не спатрэбіліся, ляжаць, паваленыя крыж на крыж, утвараючы непраходны хлуд.[...]

Вандроўныя нататкі старога валацугі

У суботу 17 сакавіка вудзіў рыбу на лёдзе возера Доўгае. Сонца нагрэла паветра ў засені да 12 градусаў цяпла. Заазёрныя далячыні здаліся амаль голымі ад снегу. Таму ў нядзелю вырашыў ехаць не на возера, а на лясную паляну ці ўзлесак, дзе ўжо снег сышоў, і вецер не гуляе, паставіць палатку, распаліць вогнішча і адпачываць – загараць, піць піва, скварыць сала на агні, чытаць, драмаць у палатцы.

Назаўтра ў 10 гадзін раніцы з-за туману стаяла змрочнае надвор’е. Усё адно паехаў у бок Мінска шукаць утульнае месца. Не так гэта лёгка было зрабіць. Ускраіны ўзлескаў ад шашы сонца агаліла, а воддаль ляжаў даволі глыбокі снег. Насупраць Мацешавай стаянкі высечка пад лініяй электраперадач цалкам заснежаная. Абапал верабскай жвіроўкі – снег. Паехаў Барысаўскім бальшаком. Перад Юшкамі звярнуў на лясную дарогу ў былы кар’ер пад Казламі. Праталіны ёсць, але скрозь сасновыя шаты сонца не праб’ецца. За Віламі пад ЛЭП – таксама снег. Вярнуўся. У адваротным кірунку праехаў Вілы і адразу звярнуў управа на ледзь прыкметную лясную дарогу. З цяжкасцю двухколавы “Дракон” пераадолеў прыціснутыя да зямлі сумёты. Праз некалькі соцень метраў знайшоў зручны ўзлесак амаль на самай дарозе. На ўзбочыне паставіў палатку. Развёў вогнішча. А сонца на небе толькі-толькі вымалёўваецца.[...]

Вандроўныя нататкі старога валацугі

Субота, 17 сакавіка. Загадзя купіў адзін грам матылёў. Прадавец і пакупнікі смяяліся: куды мне такі мізер -- раптам клёў пачнецца. Супакоіў іх, што ў мяне не пачнецца, а больш паловы гэтага грама ў палонку выкіну.

Куды паехаць? Пакуль жвіроўкі і прасёлкі не вызваліліся ад лёду, мой двухколавы “Дракон” данясе толькі да блізкіх ад асфальту азёраў. У мінулы выхадны быў на возеры Поўсвіж. Шэсць рыбін агульнай вагай 100 грамаў тады навудзіў за дзве гадзіны. Кпінаў не прымаю, бо сам сябе называю пучыным рыбаловам (пукамі на Лепельшчыне называюць яршоў). Цяпер трэба выбраць новае месца. Блізка і недалёка ад асфальту возера Доўгае (кардзяцкае, бо ёсць яшчэ з такой назвай пышнянскае).[...]

Вандроўныя ўспаміны старога валацугі

Напачатку 60-х гадоў асушалі балота, што з усходу прымыкае да возера Луконец (бяседскі). Экскаватар пракладваў канал у раку Эсу. Нечакана жалезная махіна пачала правальвацца ў балотныя нетры. Экскаватаршчык ледзь паспеў выскачыць. Засталася тырчаць з чорнай твані толькі страла. Паспрабавалі ратаваць дарагую тэхніку самі меліяратары. Падчапілі стралу да іншай магутнай меліярацыйнай машыны і пачалі цягнуць. Выцягнулі. Адламаную стралу. Экскаватар застаўся ў радовішчы сапрапелю.

Я трапіў на месца здарэння, калі на цвёрды балотны бераг з’ехалася шмат вайсковай тэхнікі. Таму працэс выцягвання экскаватара бачыў з усімі падрабязнасцямі.

Два цяжкія вадалазы спусціліся ў балотнае вакно, утворанае на месцы правалу. З сабой пацягнулі тоўсты трос. Некалькі разоў вылазілі на паверхню і паведамлялі, што працуюць навобмацак, бо тарфяная жыжка не прапускае дзённае святло.

Праз некалькі гадзін удалося трывала зачаліць экскаватар тросам. Другі яго канец быў накручаны на лябёдку ваеннага цягача, які прывязалі да тоўстага дрэва. Зароў магутны матор, трос напружыўся, дрэва задрыжала. Аднак экскаватар на паверхню не вылез. Трос рэзаў верхні пласт балотнай зямлі і пад ім пакрысе падцягваў тапельца да краю балота.

Сантыметр за сантыметрам нябачны экскаватар набліжаўся да сушы. Было дзіўна бачыць, як трос рэжа балота між карлікавых сосен і патануўшую махіну цягне пад іх каранямі.[...]

Вандроўныя фотазамалёўкі старога валацугі

Ніколі б не паверыў, калі б сам не ўбачыў, як цвіце чарот. Напачатку вясны вецер распушыў рудыя шышкі, і з іх атрымаліся пухнатыя бутоны. Хоць букет з іх стаў у вазу, аднак уся кватэра пухам запоўніцца.

Гэты чаротавы сад знаходзіцца на балоце за дэкаратыўнай агароджай уздоўж Мінскай шашы і газавай трубой паміж апошнім трохпавярховікам па вуліцы Мінскай і гаражным масівам.

Ваўчок ВАЛАЦУЖНЫ (Валадар ШУШКЕВІЧ). 2012 год. ЛЕПЕЛЬ.

Вандроўныя нататкі старога валацугі 

Дзякуючы атэістычнаму выхаванню ў савецкіх школах, я стаў абсалютным нявернікам. Не верыў не толькі ў бога, а нават ва ўсе прымхі, прыкметы, існаванне нейкай звышсілы, якая ўплывае на жыццё чалавека і цэлага грамадства. Усе неверагодныя з’явы тлумачыў простым супадзеннем ці звычайнай падробкай. Да апошняга часу. Пакуль зусім нядаўна сам не сутыкнуўся з праяўленнем калі не звышсілы, то, ва ўсякім разе, незразумелай і загадкавай з’явы.

У 2004 годзе шырокай грамадскасці стала вядома пра існаванне паміж Залессем і Вялікім Поўсвіжам культавага каменя-следавіка з адбіткам ступні чалавека і лап хатняй жывёлы. Пабыўшы аднойчы ля валуна, мяне да яго пацягнула. Разважыў так: калі вернікі ходзяць выхаднымі днямі ў царкву, касцёл, малітоўны дом, то чаму мне раз на тыдзень не пераадолець чатыры кіламетры, каб пабыць ля Следавіка. Абсякаў кусты вакол, саскрабаў мох з паверхні, спальваў хлуд, адпачываў. Роўна год пасля адкрыцця Следавіка хадзіў да яго кожную суботу ці нядзелю. Пасля стаў наведвацца туды раз на месяц. З такой перыядычнасцю бываю там да гэтага часу, бо сваёй верай лічу паганства, а сябе -- паганцам. Кладу ў агульны стос на культавым валуне грошы, зараджаю ад яго свае абярэгі (камень-мінерал лазурыт і металічны Знак Перуна), што нашу на шыі.

Аднойчы ў нядзелю пасек сасновае палена на дрэўкі для Перуновага цяпельца і прыехаў на ровары да цуда прыроды пад вечар. Паставіў бутэльку піва на лаўку, раней мной змайстраваную і прывезеную з горада, і ўзяўся распальваць агонь. Сухія дрэўкі тлелі і не хацелі гарэць.[...]

Рыбалка на возеры Поўсвіж паблізу пляжа. Двухгадзінны ўлоў -- 100 грамаў (пяць акунёў і плотка).

Вандроўныя нататкі старога валацугі

Лічыў сябе рэалістам-матэрыялістам. Не верыў ні ў якія сілы і з’явы, што няздольныя растлумачыць навука. Словам, жыў па прынцыпе песні, у якой ёсць словы: “Ни в бога, ни в черта не верит моряк, а верит в простой талисман…” Я ж не верыў нават у свій талісман -- камень-мінерал лазурыт, які заўсёды насіў на шыі больш дзеля прыліку, чым у якасці абярэгу ад няшчасцяў ці злога року. Тым болей не прыдаваў значнасці снам усіх характараў і зместаў. Нядаўні ж выпадак прымусіў задумацца над маёй абыякавасцю да таго, у што верыць большасць людзей.

Спякотны май. Адпачываю на курорце Мялекіна Данецкага ўзбярэжжа Азоўскага мора. Сню там сон, быццам вырашаю скараціць дарогу з Велеўшчыны ў родную вёску Гадзіўлю і кіруюся скрозь лясны масіў Зімнік, хоць ведаю, што дарогі там даўно не існуе ні зімой, ні летам -- завалена ўпаўшымі ялінамі, зарасла травой, запоўнілася вадой. Дзесьці на сярэдзіне шляху трапляю ў суцэльны буралом і непраходнае балота. Усё ж назад не вяртаюся, прадзіраюся скрозь прыродныя перашкоды. Нечакана трапляю на паляну, застаўленую некалькімі драўлянымі пабудовамі, у якіх абшчынным чынам жывуць дзіўныя лясныя людзі. Бяруць яны мяне ў палон і кажуць, што назаўсёды застануся жыць з імі ў Зімніку. Прыводзяць у хату, якая з гэтага часу стане маёй, паказваюць спрытную маладзіцу, якая будзе маёй жонкай.[...]

П´янае паляванне старога валацугі

З’ехаліся неяк у Гадзіўлю дзецюкі -- я, піцерскі зяць Віцька (мужык маёй сястры Анькі), віцебскі зяць Воўка (мужык маёй аднакласніцы Волькі Мазго) і мой кум-лепелец Віталік Грыдзюшка. Спатканне адзначылі добрай п’янкай. Захмялелыя, вырашылі пайсці на паляванне. Ружжы ў вяскоўцаў пазычылі зяці, а мы з кумам паперліся следам, бо тыя з сабой узялі самагонку. Торба з ёй бы магнітам прыцягвала нас да сябе.

Эсу пераадолелі па падвясной кладцы. Абышлі наваколлі Макаравага Хутара. За Мікітавым Хутарам забрылі ў такія хмызняковыя нетры, што заблукалі. Не ведаем куды ісці. Камары заядаюць.

-- Я мясцовы, -- кажу. -- А вы чужынцы. Не ведаеце нашай мясцовасці. Выведу вас!

Цвярозы можа і вывеў бы. А п’яны сам канчаткова закруціўся. Убачылі паляўнічыя, што я разгубіўся і дзеля адчэпнага ваджу іх абы дзе наўздагад.[...]

Кур´ёзныя гісторыі старога валацугі.

Цэнтр сельсавета Слабада ніякай адметнасці не мае. Наадварот, сваёй, набіўшай аскому назвай, адштурхоўвае ад сябе ўвагу, бо ў кожным раёне па некалькі Слабод. У Лепельскім іх дзве -- у Горскім і Слабадскім сельсавеце. Памятаеце: пад’язджаеш да лепельскай вёскі Рожна па Мінскай шашы, а там стаіць дарожны ўказальнік “Слабада 6 км” -- гэта ўжо ў Докшыцкім раёне. Увогуле ж слабада -- гэта рамесніцкае прадмесце вялікага населенага пункта. У выпадку з нашымі слабодамі -- гэта прыдаткі Гарадчэвічаў і Свяды. Гарадчэвічы існаваць засталіся, а вось вялікую вёску Свяда на мяжы 70-х -- 80-х гадоў мінулага стагоддзя праглынула малая Слабада. Свядскія лясніцтва, сярэдняя школа, сельсавет раптам сталі называцца Слабадскімі. З якіх меркаванняў быў учынены такі вандалізм над старажытнай вёскай Свяда і хто яго ініцыятар устанавіць не ўдаецца. Але развага не пра гэты вельмі важны факт у гісторыі знікнення вялікага населенага пункта, а пра кур’ёзны выпадак з жыцця менавіта старой Слабады.

Слабаду з двух бакоў атачаюць прыгожыя лясы. Старадаўні Барысаўскі бальшак, а цяперашняя дарога “Чарнаручча -- Красналукі” праходзяць паўз яе. Ззаду за аўтобусным прыпынкам пачынаецца узгорысты бор, а насупраць яго стаіць змрочны мур. Здаўна ў ім месціўся малакапрыёмны пункт, у які звозілі малако з калгасаў “Пражэктар” і “Радзіма”. Перад адпраўкай на малочнакансервавы камбінат тут бітоны з ім ахалоджваліся ў басейне з вадой, якую рабілі халоднай ільдзіны, зімой напілаваныя на возеры Оч (у народзе -- Аношкаўскае).[...]

Вандроўныя нататкі старога валацугі

Скрозь вёску Гадзіўля цячэ канава. Уласнай назвы не мае. Яе так і называюць -- Канава. Мае відавочнае штучнае паходжанне, бо роўная, бы страла, і павароты робіць пад вострым вуглом. Прызначана спускаць балотную ваду з-пад урочышча Жэнькаў Лагер у раку Эсу. Калі яе капалі -- невядома, але за шмат дзесяцігоддзяў да павальнай меліярацыі 60-х -- 70-х гадоў. Хутчэй за ўсё да стварэння Канавы прыклаў рукі пан яшчэ ў дарэвалюцыйныя часіны.

Цяпер Канава зарасла травой і кустоўем, а раней дзеці па ёй на каньках каталіся, перад мастком на гадзіўлянскай вуліцы хакейную пляцоўку і калаўрот рабілі, на вуду з мастка вудзілі падкаменцаў, а ў засуху кашолкамі з бучкоў выцягвалі шчупакоў, якія заходзілі з Эсы.

Аднойчы ў марозны дзень прыехаў я ў Гадзіўлю, дзе жылі мае маці і брат Васька. Выпрасілі з ім у маці бутэльку самагону і, як сапраўдныя краязнаўцы, падаліся яго выпіваць на прыроду. Прыстанішчам выбралі вусце Канавы. Гэта кіламетры з паўтара ад хаты. Снегу было мала -- толькі-толькі зямлю захінаў, а вось мароз быў дык градусаў пад 20.[...]

Зімой 1963 - 1964 гадоў я хадзіў у пяты клас Эсенскай васьмігодкі. Дабірацца з Верабак у Чарнаручча, дзе знаходзілася навучальная ўстанова, даводзілася праз некалькі маладых соснікаў. Снегу тады было шмат, зайцоў - яшчэ болей. У прагалах паміж шэрагамі маладых соснаў яны такія сцежкі вытаўклі, што па іх можна было хадзіць, нібы па асфальце.

Старэйшы за мяне на тры гады Коля Тухто спрытна лавіў зайцоў сілком. Вырабляў іх з тонкага сталёвага дроту і прымацоўваў да сосен на заячых сцежках з такім разлікам, каб заяц трапляў галавой прама ў зашмаргу. Драціна зашморгвалася, жывёла ў агоніі білася аб снег, пакуль канчаткова не задушвала сябе. На свае вочы бачыў, як Коля ставіў сілкі і вымаў з іх зайцоў.[...]

Вандроўныя нататкі старога валацугі

Аб гэтым возеры даведаўся толькі ў першы год трэцяга тысячагоддзя. Тады яго паказаў лепяльчанін Васіль Карніловіч. Павёў ён мяне на перакрыжаванне дарог Мінск -- Віцебск і Лепель -- Заслонава паказваць прыкладнае месца расстрэлу людзей немцамі ў час апошняй вайны. Злезлі з шашы перад перакрыжаваннем і тэрыторыяй аўтапарка ў быццам бы непраходны хмызняк і апынуліся ў звычайным балоце з мохавымі купінамі, зараснікамі багуну, цыбатымі кустамі галубоняў, чэзлымі хваінамі. Нечакана паміж прасвету між дрэвамі густа засінела плямка вады. Яна аказалася невялічкім лясным азярцом прамавугольнай формы з хісткімі, агорнутымі мохам берагамі. Пад такімі звычайна знаходзіцца падземны працяг вадаёма. Мароз пакуль не паспеў умацаваць мохавы пласт, і ён пагрозліва хістаўся пад нагамі. Хацеў падысці бліжэй да вады, аднак Васіль Антонавіч папярэдзіў, што магу праваліцца ў бездань. Ён жа паведаміў, што ў возеры водзяцца карасі, якіх летам прыходзяць вудзіць рыбаловы. Бачныя пракладзеныя імі ледзь прыкметныя сцежкі.

Карніловіч паведаміў, што навакольнае балота называецца Сінім з-за багацця сініх галубоняў, якіх беларусы называюць буякамі і дурніцамі, бо ягады буйныя, а пры збіранні пах іхняга заўсёднага спадарожніка багуну дурманіць галаву. Васілю ў маленстве, якое прыпала на ваеннае ліхалецце, часта даводзілася ўлетку збіраць тут ягады.

Пасля мне некалькі разоў даводзілася зазіраць на Сіняе возера (гэта я яго так ахрысціў, бо ўласнай назвы вадаём не мае з-за сваёй мізэрнасці). У 2005 годзе наведаў лясное возера, каб сфатаграфаваць яго і паводле фотаздымка напісаць карціну. Апоўначы сустракаў на малазаснежаным беразе Сіняга новы 2008 год. Апошні раз хадзіў туды на рыбу 27 чэрвеня 2010 года. Выбраў месца з боку аўтапарка. Прымітыўная лаўка, пушкі ад чарвякоў, пакеты з-пад падкормкі сведчылі, што сюды часта наведваліся рыбаловы. Я ж цудоўным сонечным днём з тэмпературай паветра ў засені +21 градус прасядзеў над нерухомым паплаўком з 15 гадзін 45 хвілін да 16 гадзін 15 хвілін і з пустымі рукамі пакрочыў дахаты.

[...]

Путевые заметки старого бродяги

Озеро Черцы ютится возле Оршанского шоссе в 10 километрах от Лепеля. Отсюда и начинаю обход его по периметру длиной один километр 750 метров. Осенний промозглый день согревает позднее солнышко. Оно разве что только немного приподнимает настрой, заполняя унылые окрестности желтоватой окраской. Практически из любого места можно видеть весь водоем с несколькими заливами, берега которого заболочены и покрыты кустарником. Никакого леса и близко нет, хотя «Энцыклапедыя прыроды Беларусі» утверждает, что озеро на 13 процентов находится под лесом. Только поля, выгоны, уже упомянутые болотца и гора с деревней Черцы на вершине видятся на берегах. Разве мелиорация уничтожила прежний лес?

Попробуем в остальном верить «Энцыклапедыі”. Длина водоёма 720 метров, наибольшая ширина -- 260 метров. Водосбор средневозвышенный, сложенный из суглинков и супесей.

С лепельской стороны удобный подход к озеру небольшой: только залезть, чтобы искупаться. В других местах из воды торчит тростник. Далее от дороги с холмистого поля в приозерное болотце сбрасывают небольшие потоки два канала. За болотом поросший травой берег возвышается, водная поверхность исчезает, перед самой водой растет довольно толстая ольха. Местность удобная для отдыха.[...]

ПУТЕВЫЕ ЗАМЕТКИ РЫБОЛОВА-НЕУДАЧНИКА

- Неправда, озеро наше рыбное, только надо уметь удить, - заверил житель деревни Черцы Александр Кравцов на мое замечание, что озеро Черцы безрыбные.

Я прав усомниться, так как однажды приехал на водоем летом, и при очередном забросе удочки верхнее колено удилища полетело в воду (рассохлось), и ветер погнал его к противоположному берегу. Приехал зимой, однако клева так и не дождался. Но с Александром не спорил, поскольку считаю себя неумелым "пучиным" рыболовом (от слова "пука" - так у нас пренебрежительно называют ерша). И вот что я услышал об озере Черцы от истинного рыболова.

Рыба в Черцах водилось всегда. Есть и сейчас. Кто знает ее привычки и не ленится, всегда бывает с уловом. Можно забрасывать летнюю удочку с берега, можно с лодки, можно применять донку, можно приспособиться на льду - всегда кто-то попадется. Хороший лещ на крючке - обычное явление.

Так, не могло такого быть, чтобы везде рыбы стало меньше, а в Черцах она сохранилась. Обеднели рыбные богатства и там. Повлияла на то труба под Оршанкой, сквозь которую речка Глинница перебрасывает воду из Черцев в озеро Городинецкое и далее в Улу. Дорожники так положили трубопереезд, что поток сваливается с него на выходе, образуя водопад. Во время половодья рыба заходит в Глинницу, а назад дорога ей отрезана. Вот и бродят рыбы по заполненной половодьем пойме, а потом сплавляются в Городинецкое и Улу. Черцы беднеют.

[...]

Полесские приключения старого бродяги

Набродился по Полесью Украинском, наконтактировался с тамошней нечистью Багником, Болотником, Лешим, Водяным, побывал в городе-призраке Народичы. А как чудовища существуют на Полесье Белорусском?

Изучил карту. Внимание привлекло красивое одинаковое название реки и деревни - Цна. На Цну!

15 января 2012 года с райцентра Дубровица Ровненской области Украины на дизеле переехал на станцию Горынь Столинского района Брестской области, оттуда - до райцентра Лунинец. С вокзала в Цну нанял такси за 50 тысяч бульбонов (5,9 доллара). Деревня большая по витебским меркам - несколько сотен человек живет, растянулась километров на пять вдоль реки.

Сразу направился к реке. Она разрезает дорогу Цна - Дребск за полкилометра от одноименной деревни.

[...]

Полесские приключения старого бродяги

Все видели видеохронику опустевшего города-призрака Припяць после взрыва на Чернобыльской АЭС. Примерно такую картину представляет и городской посёлок Народичи Житомирской области. Разница только в том, что Припять попала в 30-километровую (первую) зону отселения, а в Народичах объявили добровольное отселение, и 2,5 тысячи человек остались жить в родном городке, несмотря на то, что даже уличный асфальт излучает радиацию -- до печальноизвестной АЭС 80 километров.

Несколько месяцев назад пытался прорваться в 30-километровую зону отселения через послечернобыльский город Славутич -- анклав Киевской области на территории Черниговской. Не удалось. Поэтому решил побывать во второй зоне отселения.

Автобусы в райцентр Народичи ходят даже из Житомира. Приехал туда из соседнего города Овруч. Автостанция превращена в частный промтоварный магазин. Билеты продают водители.

Напротив пристанционного майдану -- первая выселенная пятиэтажка. Далее руины двухэтажной школы. Попробовал зайти внутрь её. По лестнице добрался только до площадки второго этажа -- междуэтажное перекрытие обвалилось. Вокруг засохший бурьян -- в человеческий рост.[...]

Полесские приключения старого бродяги

По вероисповеданию считаю себя язычником. И не только считаю -- ежемесячно хожу поклоняться камню-следовику, на шее всегда ношу камень-оберег. Однажды в интернете вышел на сайт Полесского природного заповедника в Овручском районе Житомирской области Украины. Прочитал, что там почитаются языческие святыни. В Овруч!

Такси с Овручского вокзала до муниципальной гостиницы трясли, бросали во все стороны ледяные горбы -- в городе с 17-тысячным населением улицы от снега не чистятся, солью не посыпаются. Наши зимние проблемы жителям украинских райцентров показались бы в радость.

Рано радовался низким расценкам в отеле «Овруч» -- 58 гривен (7,2 доллара) за одноместный номер. В комнате температура была +11 градусов. Спал в зимней куртке, спортивных брюках и носках. Утром спросил у администраторши:

-- Почему так холодно? Радиаторы же тёплые. Может окна такие?

-- Государство такое! -- коротко и понятно ответила женщина.[...]

Полесские приключения старого бродяги

В Черемском заповеднике на Волыни я убедился в чёрной деятельности Багника, контактировал с Болотником. Однако это далеко не вся языческая нечисть. Не удалось там выйти на Водяного, Лешего. Охотиться на них направляюсь в Ровненский природный заповедник.

Необходимую информацию о деятельности этого природоохранного учреждения вытянул из интернета. Общая площадь 42289 га делится на четыре отдельных участка, которые не имеют общих границ и находятся в Сарненском, Владимирецком, Дубровицком и Рокитновском районах. Лесов и болот поровну. Основная растительность: сосна, береза, дуб, граб, черная ольха.

Нашел в интернете и телефон заповедника. Поэтому позвонил директору Василию Бачуку еще из Маневичей, где находится контора Черемского заповедника. Представился белорусским журналистом, который охотится за языческой нечистью. Руководитель понял меня сразу и сказал позвонить, как только приеду в Сарны. Прямо на вокзал пришлёт машину.

На вокзале в Сарнах случайно нашелся попутчик -- в Ровненский заповедник по служебным делам ехал заместитель директора по науке Полесского филиала Украинского научно-исследовательского института лесного хозяйства и лесомелиорации Национальной академии наук Украины Александр Орлов. За дорогу в три километра до конторы заповедника мы успели найти общий язык.[...]

Полесские приключения старого бродяги

Поиски отношений с мифическими бесами - мое хобби. На этот раз как раз на Рождество отправился искать их на Полесье. Маршрут пробил по интернету. Начать решил с Черемского природного заповедника Волынской области Украины.

Первую ночь перекантовался в зале ожидания Брестского вокзала, другую - в комнатах отдыха Ковельского вокзала, где за место в двухместном номере заплатил 55 гривен (6,8 доллара). Утром был уже в райцентре Маневичи, где находится контора Черемского заповедника.

Исполняющий обязанности директора заповедника Виктор Романюк встретил гостеприимно. Конечно, поинтересовался целью моего визита в природоохранное учреждение. Сначала не понял мое стремление встретиться с бесами. После объяснения, что хочу ознакомиться с их природоохранной деятельностью и вообще природой Маневиччины, затем на фоне мистических поисков Багника, Болотника, лесовика, водяного описать свои исследования и поместить их в интернет, дал согласие.[...]